Kinderen spelen steeds minder buiten
Ze staan steeds vaker onder toezicht van volwassenen als ze buiten zijn en spelen. Er is strengere regelgeving gekomen over de veiligheid van speelomgevingen. Daardoor zijn de speelgelegenheden minder uitdagend en kunnen kinderen minder risicovol buitenspelen.
Uitgebreid onderzoek toont aan de risicovol spelen belangrijk is voor de ontwikkeling van kinderen. Ze leren risico’s inschatten en daarmee om te gaan. Vrij buitenspelen heeft een positief effect op hun motorische vaardigheden, lichaamsbewustzijn
en creativiteit. Kinderen hebben zonder toezicht van volwassenen meer sociale interacties en leren hun conflicten onderling op te lossen. Door het nemen van risico’s krijgen kinderen meer zelfvertrouwen en een gevoel van onafhankelijkheid,
waardoor ze beter in staat zijn om in hun verdere leven uitdagingen aan te gaan en tegenslagen te overwinnen.
Beschermgedrag
We zijn het er bijna allemaal over eens dat het belangrijk is dat kinderen lekker moeten kunnen buitenspelen en daar ook risico’s moeten kunnen nemen. Het beschermgedrag van ouders en begeleiders (onderwijs en opvang) staat dit echter in de weg. Blijkbaar vinden we het moeilijk om kinderen daadwerkelijk risico’s te laten nemen door angst voor bezeringen en letsel. Het onderwijs en de opvang spelen hierbij een belangrijke rol omdat ze de verantwoordelijkheid dragen voor de veiligheid van de kinderen die hun zijn toevertrouwd door de ouders. Ze ervaren druk van ouders om zo veel mogelijk risico’s voor kinderen uit te bannen.
Goede balans
Het is dus van belang een goede balans te vinden tussen enerzijds kinderen de ruimte te geven en te leren omgaan met aanvaardbare risico’s in hun spel en hen anderzijds te beschermen tegen gevaar. Hier ligt een belangrijke verantwoordelijkheid voor alle volwassenen die met kinderen te maken hebben (Position paper risicovol spelen, UvH en Veiligheid.nl, 2017)
Doel van dit seminar
Kinderen meer kansen geven om risicovol buiten te spelen op school en op de BSO door betrokkenen informatie te geven waarom risicovol buitenspelen belangrijk is voor de ontwikkeling van kinderen, wat is nodig om risicovol buitenspel te stimuleren en welke factoren hangen daarmee samen? We willen betrokkenen hiervoor praktische handvaten bieden.
Vragen waarop dit seminar een antwoord wil geven
- Wat is risicovol buitenspel?
- Waarom is het belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen?
- Welke factoren spelen een rol en waar moeten we rekening mee houden bij ouders, begeleiders, wet- en regelgeving, maatschappelijke en culturele waarden? Welke rol spelen begeleiders daarin?
- Hoe kunnen pedagogisch medewerkers en leerkrachten deze factoren beïnvloeden bij het buitenspelen op school en op de BSO?
- Wat kunnen we leren van de ervaringen uit Noorwegen met risicovol buitenspelen?
- Welke praktische handvaten kunnen we meegeven over hoe om te gaan met risicovol buitenspel?
Sprekers
Ellen Beate Sandseter, professor aan de Queen Maud University College of Early Childhood Education, Trondheim Noorwegen, Risky play, well-being and outdoor
education in early childhood. De internationale expert op dit gebied.
Wat is risicovol buitenspel? Waarom is het belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen? Hoe is de praktijk in Noorwegen m.b.t. het risicovol buitenspelen in de leeftijdsgroep 4 tot 13 jaar, factoren die daarmee samenhangen en de
manier waarop begeleiders daarmee om kunnen gaan?
Martin van Rooijen, pedagoog en onderzoeker, promovendus Universiteit voor Humanistiek Utrecht, zijn onderzoek betreft dilemma’s van professionals bij de
ondersteuning van kinderen bij risicovol spelen.
Welke factoren spelen een rol bij risicovol spelen bij ouders, begeleiders, wet- en regelgeving, maatschappelijke en culturele waarden in Nederland? Wat zijn de resultaten van onderzoek in Nederland over risicovol buitenspelen en
de rol van begeleiders om dit soort spel te faciliteren en begeleiden? Welke handvaten kunnen we hen bieden?
Janneke van den Bos, directeur Zon-kinderopvang uit Zuidholland, voorzitter groen cement.
Toont aan de hand van een filmpje een mooi praktijkvoorbeeld van een buitenschoolse opvang waarin kinderen risicovol buiten kunnen spelen. Daarna vertelt Janneke over de ervaringen die zij binnen hun kinderopvanglocaties hebben opgedaan
met risicovol buitenspelen. Zowel vanuit het perspectief van kinderen, als van medewerkers en ouders. Ze gaat daarbij o.a. in op de natuurlijke buitenruimte, materialen die bij risicovol buitenspelen essentieel zijn en de manier
waarop pedagogisch medewerkers risicovol buitenspel begeleiden.
Gevarieerd online programma met: presentaties, filmpjes, polls, discussie in kleine groepjes (breakoutrooms), panelleden die reageren op de presentaties, vragen via de chatfunctie.
Bestemd voor
Leerkrachten basisonderwijs, pedagogisch medewerkers buitenschoolse opvang, pedagogen, pedagogisch coaches, I.B.’ers, (locatie) managers opvang en onderwijs, adviseurs en beleidsmakers buitenspelen en veiligheid.
Impressie van de bijeenkomst
Belangstelling was er genoeg voor dit seminar. Online hadden we een ‘volle bak’ met 100 deelnemers – het maximum dat mogelijk was. Daarnaast waren er zo’n 35 mensen die het seminar terug konden kijken met een speciale terugkijklink.
Bij risicovol spel is sprake van spannende en opwindende vormen van fysiek spel. De risico’s zijn onzekerheid en kans op lichamelijk letsel. Bij ons zien we het nog niet veel, maar in Scandinavische landen wèl. Het blijft bijzonder dat daar zoveel meer vanzelfsprekend is. De Noorse professor aan de Queen Maud University uit Trondheim, Ellen Beate Satander, vertelde ons dat in Noorwegen voor kinderopvangorganisaties risicovol spel nadrukkelijk is opgenomen in het pedagogisch beleid – naast gezonde voeding en veel buitenspel.
Ellen nam ons mee in de voordelen van het risicovol spelen. Het meest interessant vond ik haar verhaal toen ze het had over Waarom willen kinderen risicovol spelen? De eerste reden die ze noemde, was: ‘It tickles in my tummy’. Je kunt je er meteen wat bij voorstellen: kinderen zoeken dat gevoel op. Maar ook het gevoel van plezierige en onplezierige emoties tegelijkertijd. Zij noemde dat ‘scaryfunny’. Kinderen zoeken dit sowieso op, ook als we de omgeving veilig maken, maar dan doen ze het buiten ons zicht en is het dus onveiliger. Een belangrijk punt om goed over na te denken wanneer je meer risicovol spel buiten mogelijk maakt, dit goed te omschrijven voor de GGD.
Martin van Rooijen, pedagoog en onderzoeker, promovendus Universiteit voor Humanistiek in Utrecht, nam ons mee naar de wetenschappelijke achtergronden van risicovol buitenspel. Zo kun je ervan uitgaan dat de meeste kinderen met deze vorm van spelen risico-competentie ontwikkelen: zij leren zelf risico’s inschatten en de juiste afweging maken om zichzelf te beschermen. Deze ontwikkeling mogen wij de kinderen niet ontnemen!
En risicovol spel mag dan niet veel in het pedagogisch beleid van Nederlandse kinderopvangorganisaties zijn opgenomen: er zijn al wel voorbeelden waar het wel degelijk is te vinden. Bij Zon Kinderopvang in Delft en omgeving wordt voornamelijk buiten gespeeld, en dan ook risicovol, vertelde Janneke van den Bos en Tom Lindt van Zon Kinderopvang. En dan is het verrassend hoeveel er mogelijk is! Natuurlijk is vooraf goed nagedacht over veiligheid en verantwoorde risico’s. Er worden afspraken gemaakt over gebruik van materiaal en gereedschap en bijvoorbeeld hoe om te gaan met niet kunnen zwemmen en water. Daarnaast observeren de medewerkers van Kinderopvang Zon steeds heel goed: wat kan het kind, welke risico’s neemt dit kind? Daarover zijn zij steeds met elkaar in overleg.
Al met al dus een inspirerende middag, met dank aan de bevlogen sprekers.
