Diversiteit respecteren en uitsluiting tegengaan
Het protest tegen een discriminerende samenleving krijgt momenteel veel aandacht. Wat betekent dit voor de kinderopvang? Is er wel sprake van discriminatie bij jonge kinderen? Wat doet discriminatie met jonge kinderen? En, welke vooroordelen hebben we zelf? Hoe kunnen we opvoeden met respect voor diversiteit?
Kinderen en discriminatie
Bij discriminatie denken we meestal aan oudere kinderen. Toch krijgen ook jonge kinderen te maken met discriminatie en vooroordelen, van en over elkaar evenals van en over opvoeders. Deze discriminatie kan zowel hun identiteitsontwikkeling beïnvloeden als hun welbevinden en hun motivatie tot leren. Daarom is het belangrijk om al op jonge leeftijd te praten over gelijkwaardigheid en over verschillen en overeenkomsten tussen mensen. Tijdens het seminar zullen we, zowel vanuit theorie als vanuit de praktijk, bespreken hoe kinderen kunnen leren omgaan met diversiteit.
Opvoeden en ieders normatieve kader
Ieder mens heeft een eigen bril op, een eigen normatief kader. Die bril is in de loop van iemands leven gekleurd door kennis, ervaringen, waarden en normen. Je normatieve kader bepaalt – deels – hoe je in het leven staat en hoe je handelt als professional. Onbewust kan dit ook betekenen dat je oordeelt over de opvoeding of ontwikkeling van de kinderen waar je mee werkt. Tijdens het seminar ga je op zoek naar je eigen normatieve kader, het normatieve kader in onze samenleving en onderzoek je mogelijkheden om, indien nodig, afstand te nemen van je normatieve kader.
Diversiteit respecteren, uitsluiting tegengaan
De kinderopvang is de samenleving in het klein. Voor kinderen, ouders en pedagogisch medewerkers. Ze komen er in aanraking met verschillende kinderen, mensen en ideeën. Het kindercentrum is een ontmoetingsplaats waar ieder kind bij hoort en niemand beter of minder is dan een ander. Ieder kind heeft recht op goede kinderopvang en onderwijs en ieder kind heeft recht op bescherming tegen discriminatie. Dat betekent dat respect voor diversiteit centraal staat en dat uitsluiting en discriminatie worden bestreden. Bewustwording is hierbij een eerste stap naar verandering.
Doel van het seminar
inzicht krijgen in de gevolgen van discriminatie bij kinderen en handvatten krijgen voor pedagogisch beleid en praktijk in de kinderopvang om op te voeden zonder vooroordelen en met respect voor diversiteit.
Vragen
- Hoe kunnen we discriminatie en uitsluiting bij kinderen tegengaan?
- Wat zijn de gevolgen van vooroordelen en discriminatie voor jonge kinderen? Wat geeft onderzoek aan?
- Hoe kunnen professionals in de kinderopvang en basisonderwijs omgaan met vooroordelen en discriminatie en hoe kunnen zij respect voor diversiteit stimuleren?
- Welke richtlijnen zijn aan te geven voor beleid en praktijk?
Programma en sprekers
Het programma begint met de bijdrage van Kinderwelten uit Berlijn die vanuit een theoretisch onderbouwde visie een pedagogische methode heeft ontwikkeld om discriminatie en uitsluiting bij kinderen tegen te gaan. Vervolgens zullen we met behulp van wetenschappelijk onderzoek ons eigen pedagogisch normatieve kader tegen het licht houden. En tenslotte komen voorbeelden uit Nederland aan bod die praktische handvatten bieden voor de pedagogische praktijk.
- Introductie in het thema door Anke van Keulen , voorzitter ChildCare International en partner in Bureau MUTANT.
- Kindercentra verbonden aan Kinderwelten in Berlijn hebben al jaren ervaring met het in praktijk brengen van respect voor diversiteit met kinderen, ouders en medewerkers. Zij werken met de methodiek Vorurteilsbewüste Erziehung (opvoeden zonder vooroordelen). Zij zullen hun praktijk en de daarbij behorende theorie en methodiek presenteren. Gabriela Koné (verantwoordelijk voor media- en materiaalontwikkeling) en Adalca Tomás (trainer) geven een presentatie via een videoverbinding, waarbij ook vragen gesteld kunnen worden.
- Wat zegt onderzoek over discriminatie bij jonge kinderen? En hoe beïnvloeden de eigen waarden en normen het pedagogisch handelen? Saskia van Schaik is onderzoeker aan de Radboud Universiteit Nijmegen en doet onderzoek naar cultuur en opvoeding en ontwikkeling.
- Kinderopvang Ludens in Utrecht voert een diversiteitsbeleid ten aanzien van kinderen, ouders en personeel. Jitske Rienstra, beleidsmedewerker pedagogiek, presenteert: ‘We zijn allemaal anders. Pedagogisch beleid en praktijk bij kinderopvang Ludens’.
Doelgroep
Alle mensen die betrokken zijn bij de inhoudelijke vormgeving van de opvang, ontwikkeling en onderwijs aan kinderen van 0 tot 6 jaar: managers en bestuurders, pedagogen, pedagogisch coaches, directeuren basisscholen, onderbouwcoördinatoren, IB’ers, onderzoekers en adviseurs.
Presentaties
Presentatie Saskia van Schaik
Presentatie Elena – Halleh Gohorasi
Presentatie Jitske Rienstra
Impressie van de bijeenkomst
De buitenlandse sprekers op het online seminar kwamen uit Berlijn en namen ons mee in de wereld van Kinderwelten, een ontwikkel- en trainingsorganisatie die respect voor diversiteit als missie heeft. Sinds 20 jaar is Kinderwelten, eerst in Berlijn en nu in heel Duitsland actief. De uitleg over de ‘Anti Bias Approach’, Vorurteilsbewusste Erziehung’ of ‘Opvoeden zonder vooroordelen’ was heel verhelderend. Want vooroordelen en discriminatie kunnen de identiteitsontwikkeling van kinderen beïnvloeden, maar ook hun welbevinden en zelfs hun motivatie tot leren! Hoe kunnen we bij alle kinderen zelfvertrouwen en een positief zelfbeeld bevorderen? Bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat spelmaterialen en inrichting een diversiteit aan gezinnen (afkomst, sekse, leefstijl) reflecteren. Dat geeft niet alleen herkenning, maar kan ook empathie en begrip voor diversiteit bevorderen bij alle kinderen.
Ieders eigen normatieve kader
Saskia van Schaik van de Radbouduniversiteit liet ons nadenken over ons eigen normatieve kader. Ieder mens heeft een eigen bril op, een eigen normatief kader dat bepaalt – deels – hoe je in het leven staat en hoe je handelt als professional. Ook kinderen ontwikkelen zo’n normatief kader: jonge kinderen leren categoriseren, maar door invloed van de omgeving gaat dit (vaak) over in ‘othering’, de ander als anders (minder, slechter) zien. Wat helpt om dit tegen te gaan? Het werkt positief als kinderen een groepsgevoel ontwikkelen, een gevoel van erbij horen, en vriendschappen ontwikkelen met diverse kinderen. Pedagogische tip: kijk in de groep allereerst naar de overeenkomsten, ‘wat bindt ons?’ en pas daarna naar de verschillen!
Hoe maak je diversiteitsbeleid?
Jitske Rienstra van Kinderopvang Ludens in Utrecht vertelt over het diversiteitsbeleid bij Luden: ‘Bij ons krijgen kinderen de ruimte om zichzelf te zijn. Verschillen mogen er zijn en maken ons uniek. Kinderen zijn volop bezig
om deze verschillen en overeenkomsten te ontdekken en wij leren ze hier op een respectvolle manier mee om te gaan. Een van de speerpunten in het pedagogisch beleid van Ludens is “Wij zijn allemaal anders. Ieder kind krijgt de ruimte
om zichzelf te zijn. Want ik ben ik en jij bent jij, en samen vormen wij een kleurrijke groep.” Zo benoemen en bespreken medewerkers van Ludens verschillen tussen kinderen en hun familie. Daarbij maken zij gebruik van de methodiek
“de familiemuur”.’
Daarnaast heeft Ludens concreet waarneembaar gedrag geformuleerd op het gebied van diversiteit, zoals bijvoorbeeld:
De pedagogisch medewerker:
- besteedt aandacht aan verschillen en overeenkomsten tussen kinderen;
- zorgt ervoor dat er spelmateriaal, boeken en inrichting is waar alle kinderen zich mee kunnen identificeren;
- is zich bewust van eigen vooroordelen;
- zorgt ervoor dat het sinterklaasfeest leuk is voor alle kinderen (met een alternatief voor zwarte piet).
De prachtige databank voor diversiteitsspeelgoed van Ludens is met alle deelnemers gedeeld!
